Kontakt dermatit anlayışı dəridə baş verən kəskin iltihablı reaksiyaya əsaslanan dəri xəstəliklərinin bütün qrupunu birləşdirir. Sadə kontakt dermatit qıcıqlandırıcılara məruz qaldıqda baş verir. (təxminən 80% hallarda)
Allergik — allergenlərlə təmasda;
fototoksik — ultrabənövşəyi şüalara məruz qaldıqda;
fotoallergik — allergenlər ultrabənövşəyi şüalanma ilə aktivləşdikdə,inkişaf edir.
İltihabi reaksiyanın gücü müxtəlif şərtlərdən asılıdır:
qıcıqlandırıcının fəaliyyəti;
dərinin lipid mantiyası ilə reaktivlik dərəcəsi;
xarici təsirlər (soyuq, rütubət, sürtünmə);
İltihabi proses dərinin aqressiv bir maddəyə məruz qaldığı yeri əhatə edir. Sadə kontakt dermatitdə allergen dəri hüceyrələrinə birbaşa ziyan vurur,bu da immun sistemin zəif olması ilə əlaqələndirilir.
Kontakt dermatitin simptomları:
Kontakt dermatitin təzahürləri onun formasından və qıcıqlandırıcının gücündən asılıdır. Dəri simptomları ilə provokatorun dəriyə və ya bədənə vurduğu ziyan arasında birbaşa bir əlaqə var. Sadə dermatitin təzahürləri aydın bir lokalizasiyaya malikdir, allergik dermatit isə təsir zonasından ətrafa yayıla və allergenin daxilə təsiri ilə bütün bədəni əhatə edə bilər.
Kontakt dermatit özünü təmas zonasının hiperemiyası və ağrısı ilə göstərir. Üç formada inkişaf edə bilər:
eritematoz — dəri qızarır, şişkinlik yaranır, qaşınma və ağrı yüngül və ya orta dərəcədədir, tez-tez quruluq, soyulma və çatlama ilə müşayiət olunur;
büllöz — dəridə seroz və ya hemorragik məzmunla dolu blisterlər görünür, onların zədələnməsindən sonra eroziya baş verir, şiddətli ağrı, yanma hissi mümkündür, blisterlərin ətrafındakı dəri qırmızıdır;
nekrotik — zədələnmiş sahədə qaşınma və xoralar var,yara izləri adətən sağaldıqdan sonra əmələ gəlir, şiddətli ağrı ilə müşayiət olunur.
Allergik kontakt dermatitin bir xüsusiyyəti dərinin qaşınması və qızarmasıdır, blisterlərin meydana gəlməsi sıx-sıx baş verir.
Kontakt dermatitin səbəbləri:
Sadə kontakt dermatitin səbəbi aşağıdakılarla təmas nəticəsində yarana bilər:
turşular;
sabunlar;
aşındırıcı maddələr;
bioloji mayelər (tüpürcək, sidik);
qida (acı bibər, sumaq və s.)
Qıcıqlandırıcılarla daima təmasda olduqda, xroniki kontakt dermatit əmələ gəlir.
Fototoksik dermatit müəyyən bir maddənin (xaricdən və ya daxildən) və günəş işığının təsiri altında dəridə sərbəst radikalların və iltihab proseslərin yaranması ilə inkişaf edir.
Allergik dermatit, bədənin müəyyən bir maddəyə həssaslığının və sonradan onunla təkrar təmasda olmasının nəticəsidir. Bu, immun sisteminin iştirak etdiyi gecikmiş tipli allergik reaksiyadır. Bəzən maddələr yalnız günəş şüasına məruz qaldıqdan sonra allergenə çevrilir (məsələn, günəşdən qoruyucu kremlərin komponentləri, təraşdan sonra losyonlar,bəzi dərmanların qəbulu). Bu vəziyyətdə fotoallergik dermatit yarana bilir.
Kontakt dermatitin diaqnozu:
Kontakt dermatitin xarakterik simptomları vardır.Aqressiv bir maddə ilə təmas aşağıdakılarla nəticələnə bilər:
iltihablı bölgənin aydın lokalizasiyası;
dəri səthində eritematoz, büllöz və nekrotik dəyişikliklər.
Həkim həyat tərzi və peşəkar məşğulluğun xüsusiyyətlərini dəqiqləşdirməli,yuyucu və kosmetik vasitələrdən istifadəni izah etməlidir. Bəzi hallarda, yaxınlarınızın fəaliyyəti, son səyahətlər və ya hər hansı bir qidanın həyatda ilk dəfə qəbulu ilə də əlaqədar ola bilər.Məişətdə kimyəvi maddələrinin son istifadəsi ilə əlaqəli dermatitin baş verməsi şübhəsi varsa, bir dəri testi aparılır — agent iltihabın əsas fokusundan uzaq olan dərinin kiçik bir sahəsinə tətbiq olunur.
Kontakt dermatiti allergik reaksiyadan ayırd etmək üçün qan analizi,toxumaların histoloji analizi təyin edilir və allergiya testləri aparılır.Dərinin irinli iltihabı olduqda, patogenin növünü və antibiotiklərə həssaslığını müəyyən etmək üçün test təyin edilir.
Kontakt dermatitin müalicəsinin
əsasını qıcıqlandırıcı maddəni müəyyən etmək və onunla təkrar təması istisna etmək təşkil edir. Yüngül formada xüsusi müalicə tələb olunmur. İltihab bir müddət sonra öz-özünə keçir. Narahatlığı aradan qaldırmaq üçün həkim sizə soyuq kompreslər etməyi məsləhət görə bilər.
Suluqlar meydana gəldikdə, onlar deşilir, lakin yaranın infeksiyadan qorunması üçün üstü sarğılarla qorunur.İltihablı nahiyələri antiseptik məhlullarla silmək tövsiyə olunur.
Nekrotik formada isə ciddi müalicə tələb olunur. İkincil infeksiyanın qoşulması və irinli ocaqların meydana gəlməsi halında antibiotiklər təyin edilir. Kəskin iltihabda yerli qlükokortikoidlərin istifadəsi tövsiyə olunur. Ağır hallarda kiçik dozalarda sistemli hormonal preparatlar təyin edilir.
Allergik formada hormonal məlhəmlər və sistemli antihistaminiklər istifadə olunur. Xroniki kontakt dermatitdə əsas tədbir qıcıqlandırıcılarla təmasın qarşısının alınmasıdır. Potensial qıcıqlandırıcılarla kontaktı minimuma endirmək üçün peşəkar fəaliyyətə haqqında yenidən düşünmək tövsiyə edilir.Əllərdə dərinin iltihabı zamanı əlcəklərdən istifadə etmək, mütəmadi olaraq yumşaldıcı və qoruyucu kremlər çəkmək tövsiyə olunur.